Nhà từ đường là công trình kiến trúc mang nhiều ý nghĩa tâm linh. Chứa đựng trong đó là truyền thống “uống nước nhớ nguồn” giàu tính nhân văn của người dân Việt Nam. Và để tìm hiểu rõ hơn về công trình này chúng ta cùng đến với bài viết sau đây.
Video lễ khởi công và phát mộc nhà từ đường
Nhà từ đường là gì?
Nhà từ đường hay còn gọi là nhà thờ họ là công trình kiến trúc dành riêng cho việc thờ cúng tổ tiên của một dòng họ (theo dòng của cha). Việc làm nhà từ đường rất phổ biến ở khu vực vùng đồng bằng Bắc Bộ và Trung Bộ. Trong văn hóa người Việt, đây là công trình mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Là nơi để con cháu trong họ bày tỏ lòng thành kính, hiếu nghĩa, đạo lý nhớ về nguồn cội với những người đã khuất trong dòng họ của mình.
Ngoài ra, dưới nếp nhà từ đường, vào những dịp giỗ chạp con cháu từ tứ xứ đổ về tề tựu đông đủ, sum họp với nhau. Đây cũng chính là không gian để gắn kết gia tăng sợi dây tình cảm của những người trong họ.
Không gian bên ngoài nhà từ đường
Nhà từ đường là kiểu kiến trúc truyền thống Việt Nam với kết cấu cũng không khác biệt lắm so với những ngôi nhà gỗ cổ truyền.
Kết cấu căn nhà
Nhà từ đường thường được làm với kiểu kiến trúc nhà gỗ cổ truyền như: 3 gian hoặc 5 gian. Quy mô của công trình sẽ phụ thuộc vào quy mô của dòng họ cũng như quyền quyết định của những người trong họ. Khác với ngôi nhà truyền thống dùng để ở, công trình mang nhiều ý nghĩa tâm linh này được bố trí với không gian mở.
Các vách sẽ thông nhau xuyên suốt trong toàn bộ căn nhà, từ đường không vách ngăn hay ốp gỗ chia gian. Điều này giúp cho khối công trình trở nên thông thoáng và giữ được nhịp điệu ổn định.
Mái nhà
Mái nhà từ đường được làm với rất nhiều kiểu dáng khác nhau. Có công trình làm kiểu 2, 4, 8 mái tuy nhiên độ dốc của mái đảm bảo là 68 độ. Nhiều căn nhà thờ họ được làm với kiểu 4 mái đao cong vút tạo vẻ thanh thoát mà hoài cổ cho căn nhà.
Trên nóc của nhà từ đường có đại tự đục mặt nguyệt và hai hình rồng hóa đối nhau. Ngói lợp là loại ngói ta đất nung thủ công màu đỏ tươi. Vì đốc nhà ôm trọn bờ tường gạch xây không trát có chạm khắc họa tiết cách điệu tinh tế.
Cột đồng trụ
Cột đồng trụ là hình ảnh thường thấy trong các kiến trúc nhà từ đường. Cột đồng trụ sừng sững trước căn nhà được bố trí ở hai bên như người gác cổng, trấn giữ, xua đuổi những khí xấu, độc hại. Giúp cho không gian tâm linh bên trong luôn trong sạch.
Ngoài ra, đây còn là biểu tượng của sự trường tồn, bền vững mang đến cảm giác uy nghiêm khi bước chân vào từ đường dòng họ. Hai cột đồng trụ được đúc bởi đá nguyên khối, phần tảng khắc những hoa văn như hoa sen, lá lan,… Thân cột chạm chữ Nôm hoặc chữ Hán là những lời răn của người xưa để lại. Phần đầu cột trổ cột lửa rực rỡ biểu tượng cho sự cường vinh của dòng họ.
Cuốn thư
Cuốn thư là vật dụng được xem là bức bình phong che chắn, ngăn chặn, xua đuổi các loại tà khí xâm nhập vào khối công trình. Cuốn thư được làm bằng đá hoặc gỗ đặt trước sân nhà đối diện với gian chính giữa. Hình ảnh cuốn thư sẽ được khắc với một bên là bút, một bên là kiếm biểu tượng cho sức mạnh và tri thức.
Sân vườn
Từ đường với sân được lát gạch đỏ mang lại màu sắc tươi tắn, thể hiện sự may mắn, sung túc, đủ đầy cho dòng tộc. Trong khuôn viên từ đường thường trồng các loại cây dân giã như: cau, trầu,…Những mảng xanh được bố trí trong khối công trình làm hài hòa, luân chuyển không khí. Ngoài ra, vì là công trình mang nhiều ý nghĩa tâm linh, những cây như: đại, sung, bồ đề, tùng,…rất được ưa thích và trồng tại đây. Theo Phật giáo, cây đại là cây linh thiêng với ý nghĩa mang lại cuộc sống vui vẻ, đầy đủ cho dòng tộc. Đại cũng là loại cây được trồng nhiều tại các chùa. Cây bồ đề thể hiện cho sự giác ngộ, cây tùng thể hiện phẩm chất cao thượng của người quân tử.
Không gian bên trong nhà từ đường
Từ đường là công trình mang nhiều ý nghĩa về mặt tâm linh nên cách bố trí không gian bên trong cũng khác so với các công trình nhà gỗ truyền thống để ở. Tại gian chính giữa sẽ là không gian thờ cúng tổ tiên. Các gian hai bên sẽ được bố trí những ban thờ riêng phù hợp với từng dòng họ.
Trong gian chính giữa này, lớp ngoài sẽ sắp xếp các đồ nội thất như án gian, hoành phi câu đối, cửa võng, nghi môn,…để thờ tổ. Lớp trong sẽ bố trí bàn thờ, án hành kích thước bằng bàn thờ tổ bên ngoài còn chiều cao sẽ cao hơn dùng để đặt ngai thờ, khán thờ, bài vị thờ thủy tổ.
Hai gian bên cạnh gọi là gian thờ phụ, đối với nhà từ đường dòng tộc nơi đây sẽ được bố trí các ban thờ thần linh, thổ địa,..Bàn thờ tại hai gian này sẽ được làm nhỏ hơn gian chính giữa. Đối với nhà từ đường tư gia, gian phụ dành để thờ gia tiên nhà trưởng nam. Tại hai gian phụ cũng treo hoành phi câu đối, cửa võng, nghi môn,… và bày các đồ thờ khác.
Ý nghĩa của nhà từ đường
Xây dựng một căn nhà từ đường không chỉ là nơi để con cháu bày tỏ tấm lòng thành kính của mình đối với những người đã khuất trong họ mà nó còn nhiều ý nghĩa hơn thế.
- Nhà từ đường là nơi để thờ các vị Cao, Tăng, Tổ, Khảo những người thủy tổ lập nên dòng họ. Và để ghi nhớ công ơn của những người đã khuất lập nên dòng họ này, con cháu làm nên nhà từ đường để thờ cúng. Điều này đã thể hiện một đạo lý rất nhân văn trong nét văn hóa tốt đẹp của người Việt đó là “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “đền ơn đáp nghĩa” dù cho người đã không còn.
- Nhà từ đường còn là nơi lưu trữ nhiều giấy tờ quan trọng của dòng họ như: văn tự cổ, gia phả, các loại giấy tờ liên quan đến dòng họ,… Nhằm ghi lại gốc gác để con cháu đời sau được biết rõ về tổ tiên, nguồn cội của mình.
- Không chỉ thờ cúng tổ tiên, nhà từ đường con thờ tự cả những người có công với đất nước bị mất do đánh trận, giết giặc các chiến sĩ ngã xuống, bà mẹ Việt Nam anh hùng. Tất cả để bày tỏ hiếu đạo của những người trong tộc, ghi nhớ công ơn những người đã nằm xuống để dựng xây cuộc sống tốt đẹp ngày nay.
- Nhà từ đường còn giống như một kho tàng nơi lưu trữ những kỷ vật, vết tích, bằng khen, chứng nhận của nhà nước dành cho những người xuất sắc tài ba trong họ. Để cho con cháu đời sau lấy đó làm tự hào, làm gương soi mình học theo những điều tốt đẹp của cha ông.
- Ngoài ra, công trình này còn như một nơi sum họp của con cháu trong dòng họ một khi bàn bạc chuyện trong họ hoặc họp gia tộc. Trong những ngày giỗ họ, các con cháu từ khắp nơi đổ về thắp nén hương thành kính với người đã khuất. Họ tụ họp dưới căn nhà từ đường, chuyện trò, chia sẻ làm gia tăng sợi dây gắn kết giữa những người trong họ.
Nhà từ đường là một công trình kiến trúc vừa mang tính tâm linh vừa mang tính giáo dục con cháu đời sau biết ơn công sức những người đi trước. Với ý nghĩa thiêng liêng đó, việc làm nên một căn nhà từ đường chuẩn chỉ cần phải có đội ngũ kiến trúc sư uy tín. Và nếu như bạn đang mong muốn làm một căn nhà từ đường nhưng chưa biết lựa chọn đơn vị thi công nào thì nhà gỗ Phúc Lộc là điểm tham khảo không nên bỏ lỡ.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo những công trình nhà gỗ lim để đời
>Tham khảo những video hay về nhà gỗ cổ truyền