Kích thước và cách đặt khám thờ gia tiên là hai yếu tố cần làm đúng ngay từ đầu để không gian thờ cúng được trang nghiêm, cân đối và thuận tiện hương khói. Bài viết này hướng dẫn quý gia chủ cách hiểu về ngai khám, cách chọn kích thước theo thước Lỗ Ban và cách đặt đúng vị trí, hướng và khoảng cách trong phòng thờ gia đình.
Khám thờ là gì trong không gian thờ cúng truyền thống?
Trong văn hóa thờ cúng của người Việt, khám thờ là vật phẩm có hình dáng như một ngôi nhà nhỏ hoặc chiếc tủ có cửa đóng mở, mái chảy xuống, được chạm khắc hoa văn rồng phượng tinh xảo. Khác với ngai thờ (chỉ có chỗ ngồi, không có cửa), ngai khám mang ý nghĩa là nơi ngự, nơi an nghỉ kín đáo và trang nghiêm dành cho hương linh tổ tiên hoặc các vị thần.
Bên trong khám thường đặt bài vị (thần chủ) hoặc linh vị của tổ tiên. Theo quan niệm xưa, tủ thờ giúp tụ khí, bảo vệ sự linh thiêng của bài vị khỏi các luồng khí xấu bên ngoài. Đối với các dòng họ lớn hoặc gia đình trưởng tộc, ngai khám là vật phẩm không thể thiếu để thể hiện lòng hiếu kính và khẳng định vị thế của gia tộc.
>> Xem thêm: Chái nhà trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Việt Nam
Kích thước khám thờ chuẩn phong thủy
Việc chế tác ngai khám bắt buộc phải tuân theo các cung đẹp trên thước Lỗ Ban và phù hợp với không gian
Kích thước theo thước Lỗ Ban
Trong đo đạc đồ thờ, thước Lỗ Ban 38,8cm thường được nhắc tới như loại thước dùng để đo các hạng mục liên quan tâm linh như bàn thờ, tủ thờ. Một số công cụ tra cứu cũng xếp thước Lỗ Ban 38,8cm vào nhóm thước dùng cho đồ nội thất (bàn thờ, tủ…), giúp gia chủ tra cung tốt/xấu nhanh hơn trước khi đặt đóng.
Khi áp dụng thước Lỗ Ban, gia chủ cần thống nhất cách đo ngay từ đầu để tránh lệch cung: đo phủ bì (kích thước ngoài cùng) hay đo lọt lòng (khoang đặt bài vị). Nếu làm khám thờ có mái, đế và chạm khắc dày, nên tính thêm độ “vươn” của chi tiết để kích thước thực tế không vượt khỏi mốc đã rơi cung đẹp.
Kích thước phù hợp từng không gian
Với nhà có phòng thờ nhỏ, gia chủ thường ưu tiên khám thờ gọn để không chiếm lối đi và không làm không gian bị bí.Trong trường hợp này, các cỡ nhỏ như nhóm 0,87m (cao) hoặc sâu 0,35m–0,42m thường dễ phối hơn với bàn thờ có chiều sâu hạn chế.
Với nhà phố có phòng thờ riêng, gia chủ có thể chọn nhóm trung bình như 1,07m (cao) để đủ trang trọng mà vẫn giữ được khoảng trống đặt bát hương, mâm lễ phía trước.
Nếu là nhà gỗ, nhà thờ họ hoặc gian thờ rộng, ngai thờ thường được đặt trong tổng thể bộ đồ thờ để đảm bảo đồng bộ về chất liệu và tỷ lệ.
Cách đặt khám thờ đúng chuẩn phong thủy
Vị trí đặt trong phòng thờ gia đình
Khám thờ thường đặt ở vị trí trung tâm ban thờ, phía sau (lùi sát tường hoặc sát hậu), để tạo trục thờ chính và giữ sự trang nghiêm. Cách bố trí phổ biến là để tủ thờ ở giữa, hai bên sắp di ảnh hoặc đồ thờ theo nguyên tắc cân xứng, giúp ban thờ gọn, dễ chăm sóc và dễ bày lễ vào ngày giỗ/tết.
Hướng đặt theo tuổi gia chủ
Việc chọn hướng đặt ngai khám cần theo phong thủy Bát Trạch, ưu tiên hợp tuổi gia chủ, thường là người trụ cột gia đình. Ưu tiên 4 hướng cát tinh: Sinh Khí (tài lộc), Thiên Y (sức khỏe), Diên Niên (hòa thuận), Phục Vị (bình an).
Ví dụ gia chủ nam 1980 (Canh Thân, cung Khôn) hợp hướng Đông Bắc (Sinh Khí), Tây (Thiên Y). Quý gia chủ tra năm sinh âm lịch để xác định Đông/Tây Tứ Mệnh trước khi quyết định.
Khi phòng thờ hướng cố định khó thay đổi, tránh xoay chéo bàn thờ gây lệch lạc và sát khí. Chọn phương án “Tọa hung hướng cát” hoặc dùng bình phong hóa giải để giữ hài hòa. Gia chủ nên nhờ chuyên gia phong thủy dùng la bàn chuyên dụng đo đạc chính xác, tránh tự ý dùng app điện thoại dễ sai số. Việc ổn định, trang nghiêm vẫn quan trọng hơn chạy theo hướng lý tưởng.
Khoảng cách và không gian xung quanh
Quý gia chủ cần tính toán dựa trên diện tích của sập thờ hoặc án gian đang sử dụng. Nếu bàn thờ có chiều ngang 1m53, quý vị nên chọn ngai khám ngang khoảng 81cm để tạo sự cân đối, chừa chỗ cho các đồ thờ khác như lọ hoa, chân nến.
Việc chọn khám quá lớn sẽ gây cảm giác nặng nề, lấn át không gian chung. Ngược lại, với các mẫu bàn thờ treo tường trong căn hộ chung cư, kích thước khám thờ nên tối giản, chiều sâu không quá 42 cm để tránh chiếm nhiều diện tích bề mặt.
Việc lựa chọn đúng kích thước và cách đặt khám thờ gia tiên là nền tảng quan trọng để xây dựng không gian thờ cúng chuẩn mực, trang nghiêm và phù hợp truyền thống. Gia chủ nên cân nhắc kỹ diện tích, phong thủy và nhu cầu sử dụng lâu dài.Nếu quý gia chủ đang tìm hiểu sâu hơn về ngai khám, kích thước chuẩn thước Lỗ Ban và giải pháp bố trí phù hợp từng không gian, có thể tham khảo thêm các đơn vị như Nhà Gỗ Phúc Lộc hoặc Kiến Trúc Phúc Lộc để được tư vấn cụ thể, rõ ràng và đúng chuẩn.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Hạ Bằng, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ
>Tham khảo thêm những dự án nhà gỗ đẹp